Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται αναλυτικά κάποιες από τις σημαντικότερες ασθένειες που μεταδίδονται από τα κουνούπια.
Ασθένειες που μεταδίδονται από κουνούπια:
ΕΛΟΝΟΣΙΑ
Η ελονοσία είναι λοιμώδης νόσος που προκαλείται από το παράσιτο ‘’πλασμώδιο’’ της ελονοσίας και μεταδίδεται κυρίως μέσω τσιμπήματος μολυσμένου Ανωφελούς κουνουπιού.
Παθογόνο αίτιο
Η αιτία της ελονοσίας είναι παράσιτα, τα οποία θα μπορούσαμε να ταξινομήσουμε ως πρωτόζωα.
Υποδόχο
Ο άνθρωπος είναι το μόνο σημαντικό υποδόχο των πλασμωδίων αυτών, με την εξαίρεση του P. Malariae, το οποίο προσβάλλει επίσης αφρικανικούς πιθήκους και μαϊμούδες της Νότιας Αμερικής.
Τρόποι μετάδοσης
- Με τσίμπημα από θηλυκό μολυσμένο κουνούπι που ανήκει στο γένος Anopheles (Ανωφελής). Μόνο κουνούπια του γένους αυτού μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία και πρέπει προηγουμένως να έχουν τσιμπήσει άτομο το οποίο είναι μολυσμένο με το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία.
- Με μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση οργάνων και χρήση μολυσμένων βελονών ή συριγγών. Πιο σπάνια η μετάδοση μπορεί να γίνει και από τη μητέρα στο έμβρυο.
- Το παράσιτο δε μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. Δε μεταδίδεται μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλης επαφής.
Περίοδος-επώασης
Η περίοδος επώασης της νόσου ποικίλλει ανάλογα με το είδος του πλασμωδίου από 12- 14 ημέρες έως και 60 ημέρες. Έχει αναφερθεί περίοδος επώασης και 6 – 12 μήνες. Στην διάρκεια της επώασης το παράσιτο πολλαπλασιάζεται στα κύτταρα του ήπατος και κατόπιν εισβάλλει στα ερυθρά αιμοσφαίρια και αρχίζουν τα συμπτώματα.
Προληπτικά μέτρα
- Απεντομώσεις για κουνούπια
- Χρήση κουνουπιέρας
- Μακριά μανίκια και μπατζάκια όσο αυτό είναι δυνατόν
- Να αποφεύγονται τα λιμνάζοντα ύδατα (γιατί εκεί είναι ο χώρος που γεννάνε τα αυγά τους)
ΙΟΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΝΕΙΛΟΥ
Ιός του Δυτικού Νείλου είναι μια ασθένεια που μεταδίδεται με τα κουνούπια. Η ασθένεια που προκαλεί μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως σοβαρή.
Παθογόνο αίτιο
Προκαλείται από τον ιό του δυτικού Νείλου από τον οποίο πήρε και το όνομα του. Ο ιός εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1937 στην Ουγκάντα, στην Ανατολική Αφρική. Ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες το καλοκαίρι του 1999 στη Νέα Υόρκη. Ο ιός του δυτικού Νείλου ανήκει στην οικογένεια των φλαβοϊών.
Υποδόχο
Τα πτηνά είναι φορείς του ιού και μπορούν να διαδώσουν τη μόλυνση. Στην Ευρώπη, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία, η θνησιμότητα στα πτηνά που σχετίζεται με τη μόλυνση με τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι σπάνια. Σε εντυπωσιακή αντίθεση, ο ιός είναι εξαιρετικά παθογόνος για τα πουλιά στην Αμερική. Τα μέλη της οικογένειας των κοράκων (Corvidae) είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα, αλλά ο ιός έχει ανιχνευθεί σε νεκρά πουλιά από περισσότερα από 250 είδη. Τα πτηνά μπορούν να μολυνθούν από μια ποικιλία οδών εκτός από τα τσιμπήματα των κουνουπιών και διαφορετικά είδη μπορεί να έχουν διαφορετικές δυνατότητες για τη διατήρηση του κύκλου μετάδοσης.
Τα άλογα, όπως και οι άνθρωποι ενώ μολύνονται δεν διαδίδουν τη μόλυνση. Οι συμπτωματικές λοιμώξεις στα άλογα είναι επίσης σπάνιες και γενικά ήπιες, αλλά μπορούν να προκαλέσουν νευρολογική ασθένεια, συμπεριλαμβανομένης της θανατηφόρου εγκεφαλομυελίτιδας.
Τρόπος μετάδοσης
Ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται με τα κουνούπια. Όταν ένα κουνούπι τσιμπάει ένα μολυσμένο πουλί και στη συνέχεια τσιμπήσει ένα άτομο, τότε το άτομο αυτό μολύνεται. Τα κουνούπια μεταφέρουν τα υψηλότερα ποσά του ιού στις αρχές του φθινοπώρου. Γι αυτό και το ποσοστό της ασθένειας αυξάνει στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου. Ο κίνδυνος μειώνεται καθώς ο καιρός γίνεται πιο κρύος και τα κουνούπια εξαφανίζονται.
Περίοδος επώασης
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι 2-14 μέρες.
Προληπτικά μέτρα
Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό του Δυτικού Νείλου είναι αποφυγή τσιμπήματος από κουνούπια.
• Φοράτε μακριά μανίκια και παντελόνια
• Χρησιμοποιείτε εντομοαπωθητικά
• Αδειάστε τους χώρους με στάσιμο νερό, όπως κάδους απορριμμάτων και πιατάκια των φυτών (τα κουνούπια αναπαράγονται μέσα σε λιμνάζοντα νερά)
ΔΑΓΓΕΙΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ (DENGUE FEVER)
Είναι ιογενής νόσος, που χαρακτηρίζεται από αιφνίδια έναρξη πυρετού διάρκειας περίπου 5 ημερών, σπάνια περισσότερο των 7, κακουχία, ρίγος, έντονη κεφαλαλγία κυρίως οπισθοβολβική, ραχιαλγία, μυαλγίες, αρθραλγίες, λεμφαδενοπάθεια και εξάνθημα. Κατά την έναρξη του πυρετού παρατηρείται ιαιμία.
Παθογόνο αίτιο
Είναι οι ιοί του δάγγειου πυρετού και διαχωρίσθηκαν σε αντιγονικούς τύπους 1,2,3 και 4. Ανήκουν στην οικογένεια των Φλαβιϊών στην οποία υπάρχει μόνο το γένος Flavivirus. Οι φλαβιϊοί αποτελούν μία οικογένεια RNA ιών, που αποσπάστηκε από την οικογένεια των Τογκαϊών με βάση τις διαφορές στις νουκλεϊκές βάσεις. Οι ιοί του δάγγειου είναι σφαιρικοί μέσου μεγέθους με διάμετρο 30-50nm μονής αλυσίδας RNA, με καψίδιο και ένα παχύ έλυτρο, που φέρει γλυκοπρωτεΐνη και λιπίδια. Είναι ιοί αιμοσυγκολλητικοί.
Υποδόχο
Είναι ο άνθρωπος και το κουνούπι, αλλά στις τροπικές περιοχές ο πίθηκος και το κουνούπι.
Τρόπος μετάδοσης
Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο με το τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού. Ο ιός δε μεταβάλλεται άμεσα από άτομο σε άτομο, αλλά μόνο μέσω του ενδιάμεσου ξενιστή-κουνούπι.
Περίοδος επώασης
Κυμαίνεται από 2-15 μέρες, συνήθως 5-6 μέρες. Ο ασθενής μολύνει το κουνούπι μια ημέρα πριν την έναρξη μέχρι την 5η ημέρα διαδρομής της νόσου. Το κουνούπι καθίσταται μεταδοτικό 8-14 ημέρες μετά την απομύζηση αίματος ασθενή και παραμένει έτσι ισοβίως. Όμως ο ιός του δάγγειου δε μεταβιβάζεται από μια γενιά κουνουπιών στην επόμενη. Η ανάπτυξη των κουνουπιών στις τροπικές χώρες όλη τη διάρκεια του έτους διατηρεί τη νόσο. Στις ψυχρότερες χώρες, τα κρούσματα απουσιάζουν κατά τους ψυχρούς μήνες.
Η ευαισθησία είναι προφανώς γενική, αλλά τα παιδιά συνήθως εμφανίζουν μια ηπιότερη νόσο απ’ ό,τι οι ενήλικες. Η ομόλογη ανοσία δηλαδή από ίδιο ορότυπο είναι μακράς διάρκειας. Η ετερόλογη ανοσία είναι σύντομη. Η επαναπροσβολή από διαφορετικούς ορότυπους του ιού 2-3 μήνες μετά από την πρωτοπαθή προσβολή μπορεί να προκαλέσει βραχεία, ήπια νόσο χωρίς εξάνθημα.
Προληπτικά μέτρα
Α. Γενικά μέτρα
- Ενημέρωση του κοινού για τον τρόπο μετάδοσης της νόσου και τη λήψη μέτρων ατομικής προστασίας από τα τσιμπήματα των κουνουπιών συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εντομοκτόνων, εντομοαπωθητικών, κουνουπιέρων κλινών κ.ά.
- Ελεγχος της περιοχής για προσδιορισμός της πυκνότητας των φορέων κουνουπιών, ανίχνευση των εστιών πολλαπλασιασμού αυτών και εφαρμογή μέτρων για την καταπολέμησή τους.
- Εμβόλιο δεν υπάρχει. Ωστόσο τελευταία υπάρχουν επιτυχίες για τριδύναμο ή τετραδύναμο εμβόλιο για την εφαρμογή του στους κατοίκους ενδημικών περιοχών.
Β. Ελεγχος ασθενών, επαφών και άμεσου περιβάλλοντος
- Δήλωση υποχρεωτική των κρουσμάτων στην τοπική υγειονομική αρχή.
- Προστασία του ασθενή από τσιμπήματα κουνουπιών τουλάχιστον για 5 ημέρες μετά την έναρξη της νόσου. Στο δωμάτιο του ασθενή θα πρέπει να τοποθετηθεί κουνουπιέρα και να γίνεται επιμελής ψεκασμός με τα κατάλληλα εντομοκτόνα ακόμα και εκτός δωματίου.
- Ανοσοποίηση επαφών δεν γίνεται. Αν όμως ο δάγγειος εμφανισθεί σε ενδημική περιοχή κίτρινου πυρετού, συνιστάται εμβολιασμός των επαφών του ασθενή για τον κίτρινο πυρετό, επειδή το παθογόνο αίτιο για τις δύο νόσους είναι το ίδιο.
- Έλεγχος επαφών: ανίχνευση του τόπου κατοικίας-διαμονής του ασθενή κατά το δεκαπενθήμερο πριν την έναρξη της νόσου και διερεύνηση για μη αναφερόμενα ή αδιάγνωστα κρούσματα.
ΚΙΤΡΙΝΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ (YELLOW FEVER)
Είναι οξεία ιογενής νόσος μικρής διάρκειας και ποικίλης βαρύτητας. Οι πιο ήπιες περιπτώσεις είναι αδιάγνωστες. Η τυπική μορφή χαρακτηρίζεται από αιφνίδιο υψηλό πυρετό, ρίγη, κακουχίες, κεφαλαλγία, ραχιαλγία, γενικευμένους πόνους, ναυτία και γαστροπληγικούς εμετούς.
Παθογόνο αίτιο
Είναι ο ιός του κίτρινου πυρετού-φλαβιϊός, ο οποίος ανήκει στην οικογένεια Flaviviridae.
Υποδόχα
Στις αστικές περιοχές είναι ο άνθρωπος και τα κουνούπια Aedes aegypti (στεγόμυγα η ταινιωτή), ενώ στις δασικές περιοχές κύριο υποδόχο είναι ο πίθηκος και τα κουνούπια του δάσους (Haemagogus, Aedes)
Τρόπος μετάδοσης
Η μετάδοση του ιού του κίτρινου πυρετού στις αστικές και ορισμένες αγροτικές περιοχές γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με το τσίμπημα μολυσμένων κουνουπιών Aedes aegypti. Στα δάση της Ν. Αμερικής η μετάδοση γίνεται με το τσίμπημα ορισμένων ειδών κουνουπιών του δάσους που ανήκουν στο γένος Haematogogus. Στην ανατολική Αφρική ο Aedes africanus είναι ο φορέας (ενδιάμεσος ξενιστής)μετάδοσης του ιού στον πληθυσμό των πιθήκων, ενώ ο Aedes bromeliae ένα ημιοικιακό υποείδος του Aedes simpsoni και πιθανώς άλλα είδη Aedes μεταδίδουν τον ιό από τους πιθήκους στον άνθρωπο.
Η διωοθικική μετάδοση του ιού στα κουνούπια μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της λοίμωξης. Ο άνθρωπος δε συμβάλλει σημαντικά στη μετάδοση του κίτρινου πυρετού της ζούγκλας ή στη διατήρηση του ιού. Η νόσος δε μεταδίδεται με επαφή ούτε με συνήθειες μηχανικούς φορείς.
Περίοδος επώασης
Κυμαίνεται μεταξύ 3 έως 6 ημερών. Το αίμα των ασθενών είναι μολυσματικό για τα κουνούπια μόλις πριν την έναρξη του πυρετού και για τις 3-5 πρώτες ημέρες της νόσου. Η μεταδοτικότητα είναι υψηλή εκεί όπου πολλά ευπαθή άτομα και άφθονα κουνούπια-ενδιάμεσοι ξενιστές συνυπάρχουν.
Προληπτικά μέτρα
Α. Γενικά μέτρα
- Συνιστάται για τον αστικό κίτρινο πυρετό η καταπολέμηση των κουνουπιών Aedes aegypti και ο εμβολιασμός όπου ενδείκνυται.
- Συνιστάται για το δασικό ή της ζούγκλας πυρετό, που μεταδίδεται από τα Aedes haemagogus και άλλα δασικά είδη Aedes, εμβολιασμός όλων των ατόμων που εργάζονται στα δάση των ενδημικών περιοχών του κίτρινου πυρετού ή που σκοπεύουν να επισκεφθούν αυτές τις περιοχές. Προστατευτικά ενδύματα, κουνουπιέρες κλινών, εντομοκτόνα και εντομοαπωθητικά προτείνονται για όλα τα άτομα, κυρίως για τα μη εμβολιασθέντα.
- Εμβολιασμός όλων των ατόμων που εκτίθενται στον κίνδυνο των ενδημικών περιοχών λόγω κατοικίας, απασχόλησης ή πρόκειται να εκτεθούν σε αυτές λόγω ταξιδιού. Μία μόνο υποδόρια δόση του εμβολίου παρέχει προστασία περισσότερο από το 95% των εμβολιασθέντων ατόμων και διαρκεί πάνω από 30 χρόνια, αν και ο επανεμβολιασμός εντός 10 ετών απαιτείται ακόμα από το Διεθνή Υγειονομικό Κανονισμό σε άτομα που πρόκειται να ταξιδέψουν από ενδημικές περιοχές. Τα αντισώματα εμφανίζονται μετά από 7-10 ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Ενώ ο ιός μετά από τον εμβολιασμό πολλαπλασιάζεται και μπορεί να ανιχνευθεί στο αίμα πριν να εμφανισθούν αντισώματα. Το εμβόλιο περιέχει ζωντανό εξασθενημένο ιό του στελέχους 17 D, παρασκευάζεται σε αυγά και διατίθεται σε ξερή σκόνη. Επειδή είναι ζωντανός ιός πρέπει να διατηρείται κρύος.
Β. Ελεγχος ασθενών, επαφών και άμεσου περιβάλλοντος
- Δήλωση υποχρεωτική του κρούσματος στην τοπική υγειονομική αρχή, καθώς και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.), σύμφωνα με τον ισχύοντα Διεθνή Υγειονομικό Κανονισμό.
- Προφύλαξη του ασθενή από τσιμπήματα κουνουπιών για τουλάχιστον 5 ημέρες μετά την έναρξη της νόσου με ψεκασμό του δωματίου με κατάλληλα εντομοκτόνα ή με χρήση κουνουπιέρας κλίνης. Λήψη απαραίτητων μέτρων προφύλαξης από το αίμα και τα σωματικά υγρά του ασθενή.
- Ψεκασμός άμεσα της οικίας του ασθενή και όλων των γειτονικών οικιών με αποτελεσματικό εντομοκτόνο.
- Αμεσος εμβολιασμός των μελών της οικογένειας και άλλων επαφών καθώς και των γειτόνων, που δεν είχαν στο παρελθόν εμβολιασθεί.
- Ερευνα για τον εντοπισμό των εστιών μόλυνσης, όλων των κτιρίων, των χώρων εργασίας ή επίσκεψης του ασθενή κατά τις 3-6 ημέρες πριν την εκδήλωση της νόσου. Καταπολέμηση των κουνουπιών με τα κατάλληλα εντομοκτόνα. Καθώς και διερεύνηση ήπιων εμπύρετων νόσων και ανεξήγητων θανάτων, ίσως από κίτρινο πυρετό.
ΤΡΙΗΜΕΡΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ (SANDFLY FEVER)
Είναι οξεία ιογενής ήπια νόσος που χαρακτηρίζεται από τριήμερο ή τετραήμερο πυρετό.
Παθογόνο αίτιο
Είναι ο ιός Phlebovirus, ο οποίος ανήκει στους αρμποϊούς-Bunyavirus στην οικογένεια Bunyaviridae. Υπάρχουν 20 διαφορετικοί ανοσολογικοί τύποι, αλλά μόνο 5 είναι λοιμογόνοι για τον άνθρωπο. Οι Banya-ιοί (αρμπο-ιοί) είναι σφαιρικά σωματίδια, περιέχουν γένωμα από έναν αρνητικό κλώνο RNA που είναι διαιρεμένος σε κομμάτια και περιβάλλονται από περίβλημα, το οποίο περιέχει λιπίδια και γλυκοπρωτεΐνες. Τα πυρηνοκαψίδια περιέχουν μία μείζονα πρωτεΐνη ιού.
Υποδόχο
Είναι το σύνθετο, ο άνθρωπος και ο φλεβοτόμος ο βωβός-σκνίπα (phlebotomus papatasii).
Τρόπος μετάδοσης
Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο με το τσίμπημα θηλυκού μολυσμένου φλεβοτόμου papatassii. Είναι μία σκνίπα μεγέθους λίγων χιλιοστών, η οποία τρέφεται με αίμα (είναι αιμομυζητική) τη νύχτα. Διωοθηκική μετάδοση του ιού στις σκνίπες είναι πιθανή. Την ημέρα η σκνίπα βρίσκεται σε σκοτεινά μέρη, όπως ρωγμές τοίχων, σπηλιές, σπίτια και κορμούς δένδρων. Τα αυγά γεννιούνται λίγες ημέρες μετά από απομύζηση αίματος. Για να αναπτυχθούν τα αυγά σε έντομα απαιτούνται περίπου 5 εβδομάδες. Η σκνίπα έχει περιορισμένο πεδίο πτήσεων-εμβέλεια πετάγματος 180 μέτρα. Λόγω του μικρού της μεγέθους μπορεί να περάσει από τα συνήθη πλέγματα για τα έντομα.
Περίοδος επώασης
Είναι 6 ημέρες, συνήθως 3-4 ημέρες, σπάνια λιγότερο. Το αίμα των ασθενών μπορεί να μολύνει τις σκνίπες 24 ώρες πριν και 24 ώρες μετά την έναρξη του πυρετού. Οι σκνίπες μολύνονται περίπου 7 ημέρες μετά την απομύζηση αίματος ασθενή (περίοδος εξωτερικής επώασης) και παραμένουν μολυσμένες-μεταδοτικές για όλη τη διάρκεια της ζωής τους που είναι περίπου 1 μήνας.
Η ευαισθησία είναι κυρίως γενική. Η λοιμωξηγενής ανοσία είναι ειδική για κάθε αντιγονικό τύπο και είναι μακροχρόνια. Η σχετική αντοχή των γηγενών πληθυσμών σε περιοχές με τριήμερο πυρετό οφείλεται πιθανώς σε μόλυνση στα πρώτα χρόνια της ζωής τους.
Προληπτικά μέτρα
- Αναφορά στην τοπική υγειονομική αρχή
- Καταπολέμηση συστηματική για κουνούπια και σκνίπες με τη χρήση εντομοκτόνων.
- Προφύλαξη του ασθενή από τσιμπήματα σκνιπών για τις πρώτες λίγες ημέρες της νόσου με πολύ λεπτομερές παραπέτασμα ή κουνουπιέρες κρεβατιού, καθώς και με ψεκασμό του δωματίου και γύρω απ’αυτό με εντομοκτόνα.
- Έλεγχος για ανίχνευση των χώρων όπου βρίσκονται οι σκνίπες γύρω από κατοικίες, ειδικά σε σωρούς χαλικιών, ρωγμές τοίχων, κορμούς δένδρων και κάτω από πέτρες.
- Ειδική θεραπεία δεν υπάρχει.
Για απεντομώσεις κουνουπιών μπορείτε να μας καλείτε στο 2104912802
Χρήσιμα άρθρα
Κατσαρίδες: ασθένειες και αντιμετώπιση
Κοριοί: η αντιμετώπισή τους στα σπίτια μας
Ψύλλοι και αντιμετώπιση σε εσωτερικούς χώρους